Notatki: Stefan Sacha urodził się 26 sierpnia 1888 r. w Wojniczu w Małopolsce. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Wojniczu i gimnazjum w Tarnowie, gdzie w 1907 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Następnie studiował na wydziałach filozoficznych uniwersytetów: w Wiedniu, Krakowie i Londynie. Pobyt w Anglii wpłynął znacząco na jego rozwój intelektualny, łącząc w jedną całość dotychczasowe studia filozoficzne, którym wiele zawdzięczał, z obserwacją realizmu gospodarczego i politycznego angielskiego społeczeństwa. Wybuch I wojny światowej przeszkodził mu w uzyskaniu stopnia naukowego doktora. W sierpniu 1914 r. wcielony do armii austriackiej walczył na froncie rosyjskim i włoskim, gdzie przebywał do marca 1916 r. W czerwcu tego roku przydzielony do Powiatowej Komendy Uzupełnień w Nowym Sączu, pracował tam do kwietnia 1919 r., od listopada 1918 r. już jako oficer wojska polskiego. Będąc jeszcze oficerem austriackim oddał poważne usługi polskiej sprawie jako członek tajnej organizacji, współpracującej z tajnym komitetem obywatelskim w Nowym Sączu.
W czerwcu 1920 r. został urzędnikiem Ministerstwa b. Dzielnicy Pruskiej, gdzie pełnił funkcję zastępcy naczelnika Wydziału Prasowego i skąd przeszedł do pracy redakcyjnej w „Kurierze Poznańskim". Pod koniec tego roku przybył do Torunia i tu po wykupieniu od Niemców dwóch drukarni przez Spółkę „Drukarnia Toruńska" objął funkcję redaktora naczelnego wychodzącego od 19 grudnia 1920 r. dziennika „Słowo Pomorskie". Było ono najpoważniejszym i najbardziej wpływowym organem Narodowej Demokracji na Pomorzu. Przez blisko 13 lat redagował Sacha „Słowo Pomorskie", bo do końca września 1933 r., poświęcając w nim wiele uwagi i miejsca historii i życiu społeczno-gospodarczemu Pomorza. Poza funkcją redaktora naczelnego, piastował także Sacha godność wiceprezesa, a w latach 1931-1932 pełnił obowiązki prezesa Syndykatu Dziennikarzy Pomorza. Był także inicjatorem w 1927 r. utworzenia odrębnego Syndykatu Dziennikarzy Polskich Pomorza. Poza działalnością społeczną związaną bezpośrednio z wykonywanym zawodem, wiele czasu poświęcał również pracy w takich organizacjach, jak: Towarzystwo Powstańców i Wojaków „Straż", Bractwo Strzeleckie czy Centralny Komitet Pomorski dla Odbudowy Kresów Wschodnich.
Jednakże najwięcej czasu i pracy poświęcał redaktor Sacha na działalność polityczną; wchodził w skład Zarządu Głównego utworzonego w 1919 r. Związku Ludowo-Narodowego, przemianowanego następnie w 1928 r. na Stronnictwo Narodowe (SN). Od lutego 1935 r. aż do wybuchu wojny w 1939 r. był członkiem Rady Naczelnej SN i sekretarzem Zarządu Głównego tej partii. Ciesząc się bezwzględnym zaufaniem i zasiadając we władzach okręgowych i centralnych SN, wykazując obok pracy dziennikarskiej wybitne umiejętności i zdolności organizacyjne, wybrany został w listopadzie 1922 r. z listy nr 8 Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej na posła do Sejmu RP w okręgu nr 10 (Włocławek, Nieszawa, Lipno). Następnie kandydował do Sejmu w wyborach 1928 r., w okręgu 31 (Toruń, Chełmno, Wąbrzeźno, Brodnica, Lubawa, Działdowo) z listy nr 24 - Katolicko-Narodowej; został wówczas tylko zastępcą posła z tej listy, lecz wszedł do parlamentu w grudniu 1929 r., po zrzeczeniu się mandatów przez dwu posłów SN. W kolejnych wyborach do Sejmu w 1930 r. kandydował z listy nr 4 - narodowej i w okręgu 31; wybrany został z listy okręgowej. W dwóch ostatnich kadencjach sejmowych był członkiem Klubu Narodowego. Od 1926 r. poseł Sacha jako polityk i dziennikarz kierował się w swej działalności opozycją wobec ówczesnych rządów sanacyjnych i ustroju politycznego i był rzeczywistym kierownikiem duchowym tej opozycji na terenie Pomorza. Po opuszczeniu Torunia udał się Stefan Sacha do Gniezna, był tam redaktorem naczelnym pisma „Lech", a po śmierci redaktora naczelnego „Warszawskiego Dziennika Narodowego", Stefana Olszewskiego, 2 września 1935 r., przeniósł się do Warszawy, objął redakcję tego pisma i redagował je aż do wybuchu wojny.
We wrześniu 1939 r., zgodnie z ustalonym 5 września tego roku podziałem kierownictwa SN udał się Sacha do Lublina, skąd wrócił do Warszawy na początku 1940 r. W konspiracji działał nadal w Stronnictwie, a po aresztowaniu 20 maja 1941 r. dra Mieczysława Trajdosa został prezesem tej partii na kraj. Od czerwca tego roku reprezentował SN w politycznym Komitecie Porozumiewawczym, przekształconym w marcu 1943 r. w Krajową Reprezentację Polityczną. Stefan Sacha został aresztowany podczas niemieckiej obławy 15 maja 1943 r. i osadzony na Pawiaku, a następnie rozstrzelany w masowej egzekucji 29 maja tego roku. W małżeństwie z Zofią Szimów, zawartym w 1921 r., zmarłą w Poznaniu w 1986 r., miał Stefan Sacha trzech synów: Józefa, Kazimierza oraz Bolesława. W Toruniu Sachowie mieszkali przy placu św. Katarzyny 6, następnie przy ul. Mickiewicza 28. |